Dünya Kadınlar Günü dolayısıyla uçmaya hayatını adamış Türkiye’nin ve NATO’nun ilk kadın jet pilotu Hava Kıdemli Albay Leman Bozkurt Altınçekiç” anısına saygıyla………
Türkiye’nin NATO’ya üye oluşunun 70 yıldönümü nedeniyle 18 Şubat tarihli bazı gazetelerde yer alan haberde okudum NATO’nun ilk kadın jet pilotu Albay Leman Bozkurt Altınçekiç’i ve Sarıkamış doğumlu olduğunu öğrendim. Sabiha Gökçen’i yediden yetmişe hepimiz biliyorduk Türkiye’nin ilk kadın pilotu olarak ama ne yazık ki ben dahil herhalde birçok Türk vatandaşı habersizdi Türkiye’nin ve NATO’nun ilk jet pilotu isimsiz kahraman Leman Albaydan.
Hem kadın, hem da Sarıkamış doğumlu olması ilgimi çekmişti, hakkında araştırma yapmaya başladığımda doğrusu biribirinin kopyası bir iki paragraflık haber ve bilgi dışında bir veriye ulaşamadım, özellikle lise eğitimi ve pilotluk kariyeri öncesi yaşamı, ebeveynleri ve Sarıkamış ile ilgisi konusunda.
Milli Kütüphanede herhangi bir arşiv belgesi yoktu hayatı hakkında, internetteki en detaylı bilgi ise Leman Pilotun, kızı “Benim Sevgili Kanserlerim” isimli kitabın yazarı Funda Altınçekiç Aysel’in 2018 yılı İktisat ve toplum Dergisinin 89. Sayısında yazdığı makalede yer alıyordu.
Ülkesine canla başla hizmet etmiş bir Osmanlı subayı olan Dardanel Mehmet ile Azeri kökenli Laçin hanımın beş çocuğunun en küçüğü olan Leman, 10 Mart 1932’de Kars’ın Sarıkamış ilçesinde dünyaya gelir. Baba Dardanel Mehmet, Çanakkale’nin Ezine köyünde doğmuş, neredeyse 12 yıl boyunca cepheden cepheye koşmuş, görev aldığı bir savaşta yaralanmış, yiğit ve etkileyici bir asker, annesi Laçin Hanım güçlü bir aile içinde yetişmiş donanımlı bir kadındır. Aile içinde Yıldız olarak çağırılan Leman’ın Lütfiye ve Huriye adlı iki kız kardeşi ile Yahya Kemal ve Namık Kemal adında iki erkek kardeşi vardır. Erken yaşta, henüz ortaokul yıllarında, çok sevdiği annesini kaybeder. Ortaokul bittikten sonra lise eğitimi için İstanbul’da yaşayan ağabeyi Yahya Kemal’in yanına gider. İstanbul Atatürk Kız Lisesi Fen Bölümü’nde okurken, baba Dardanel Mehmet’in vefat haberi ile bir kez daha sarsılır. Çok erken yaşta yetim ve öksüz kalan Leman’ın sorumluluğunu büyük kardeşleri üstlenir. 1953 yılında liseden mezun olduktan sonra girdiği sınavda İstanbul Teknik Üniversitesi’nin Mimarlık Bölümünü kazanır, ancak Yahya Kemal ağabeyinin, bu pahalı eğitimi karşılayamayacağını belirtmesi ile mimarlık eğitimini alamaz.
Başarılı bir öğrenci olması yanında iyi bir sporcu olan Leman zeki, cesur ve üretkendir. Cinsiyet eşitsizliği ve ataerkil düzenin dünyanın heryerinde zirvede olduğu bu dönemde döneminin çok ilerisinde hayallere sahiptir, uçmak ister. Okulda bir gün ilan tahtasında gördüğü Türkkuşu’na planörcü arandığını gösteren ilan ile hayatı değişir. Okul için gerekli olan sağlık raporunu aldıktan sonra Türkkuşu’na başvurur ve Atatürk tarafından, 3 Mayıs 1935 tarihinde Ankara’da kurulan Türkkuşu’nun İnönü’deki tesislerinde planör eğitimi alarak hayalindeki göklere kavuşur. Ancak gözü daha yükseklerdedir, daha hızlı ve daha yükseğe uçma tutkusu ile adeta Atatürk’ün “İstikbal göklerdedir” özlü sözünü şiar edinerek kısa bir süre sonra Türkkuşu Motorlu Okulu’na öğretmen adayı olarak katılır. 1953-1954 döneminde öğretmenlik eğitimini tamamlar ve uçmanın asıl zevkini burada tattığını söyler. Uçuş eğitimini; model uçak, planör, paraşüt eğitimi, motorlu ve Magister uçuşu ile tamamlar. Uçmak hayaline ek olarak ikinci tutkusu asker olarak uçmaktır. Ancak 1950 li yıllarda sadece Türkiye’de değil tüm dünyada “askerlik erkek işidir” algısı ile orduya kadın alınmaması yönünde eğilim vardır. Bu dönemde zorlu bir hak isteme mücadelesi verir ve 1954 yılında Silahlı Kuvvetler’e kadınların alınması kararı çıkar. Tarihte tüm ezberleri bozan, gelecek nesillere örnek olarak yollarını aydınlatacak kadınlardan birisi olarak Leman, İzmir Hava Harp Okulu’na başvurur ve Ekim 1955 yılında eğitime başlar. Pervaneli uçaklarla eğitimini tamamlayarak 30 Ağustos 1957 tarihinde mezun olur.
Hep daha hızlı ve daha yüksekten uçmak arzusu Leman’ın jet pilotu eğitimini almak üzere Ağustos 1958’de Eskişehir’deki jet eğitim filosuna katılmasını sağlar. Buradaki eğitimini kısa sürede başarıyla tamamlayarak “Türkiye’nin İlk Kadın Jet Pilotu” ünvanı ile “Altın Bröve” sini alır. Dokuz yıl süreyle F-84 ve T-33 jet uçaklarında uçtuktan sonra Personel Plan Şube Müdürü ve Merkez Şube Müdürü olarak Hava Kuvvetleri’nin karargâh hizmetlerinde çalışır ve kıdemli albay rütbesiyle Hava Kuvvetleri’nden emekli olur. Türkiye’nin ve NATO’nun ilk kadın jet savaş pilotu olmasının yanında uzun yıllar bu unvanı taşıyan tek kadın olarak da dikkat çeker Leman.
Jet savaş pilotu gibi çok zor ve cesaret isteyen bir görevi uzun yıllar başarı ile sürdüren Leman Bozkurt 1959 yılında Eskişehir’de Üsteğmen Tahir Altınçekiç ile evlenir ve Leman Bozkurt Altınçekiç olur, artık hem bir eş hemde annedir sahip olduğu iki çocukla. Emekli olduktan sonra İzmir’de yaşamına devam eder ve 4 Mayıs 2001 tarihinde oldukça erken sayılabilecek bir yaşta, 69 yaşında yaşama veda eder .
Mücadele dolu hayatı ve azminin genç nesillere ilham kaynağı olması gereken Leman Albay vefatının 21. yıl dönümünü ve Türkiye’nin NATO’ya üye oluşunun 70. yıl dönümü dolayısıyla Milli Savunama Bakanlığı tarafından yayımlanan mesajda “Gururla paylaşıyoruz ki NATO’nun ilk kadın jet pilotu bir Türk subayıdır. Bizlere bu gururu yaşatan Hava Pilot Albay Leman Bozkurt Altınçekiç’i rahmet, minnet ve saygıyla anıyoruz” sözleriyle anılır.
Altmış dokuz yıllık yaşamı boyunca büyük bir aşkla ve tutkuyla bağlı olduğu pilotluk mesleğine bakışı kendi sözleri ile şöyledir Leman Bozkurt Altınçekiç’in: “Özellikle pilotluk deneyimi başta olmak üzere, bu tür bir meslekte yer almış olmanın bana kazandırdığı çok şey var. Bir kadın olarak bu meslekte olmak, kendi içinde birçok zorluğu taşısa da, şurası açıkça söylenebilir ki; bu meslek bana hayatı yönlendirmeyi, farklı yollar denemeyi öğretti. Bunun kadınlar açısından olduğu kadar, erkekler açısından da çok önemli olduğunu düşünüyorum. Dolayısıyla kadınların bu meslek alanında giderek artan biçimde temsil edilmesi ile, toplumun bakışının da değişeceğine inanıyorum.”
Kaynaklar
1. NATO’nun ilk kadın jet pilotuydu https://www.hurriyet.com.tr 19 Şub 2022
2. NATO’nun ilk jet pilotu Leman Bozkurt Altınçekiç anıldı …https://www.aydinlik.com.tr › Gündem 18 Şub 2022
3. https://www.trthaber.com › NATO’nun ilk kadın jet pilotu: Leman Bozkurt Altınçekiç 4 May 2021
4. Funda Altınçekiç Aysel, Türki̇ye Ve Nato’nun İlk Kadın Jet Savaş Pi̇lotu: Leman Bozkurt Altınçekiç. İktisat ve Toplum Dergisi 2018, 89 S: 66 – 77 www.iktisatvetoplum.com
5. https://www.kadinveotesi.com. leman bozkurt altınçekiç’in hayatı NATO’nun ilk kadın jet pilotu: Leman Bozkurt Altınçekiç. Leman Bozkurt Altınçekiç kimdir, Türkiye’nin ilk kadın jet pilotu kimdir, ilham veren kadın hikayeleri. 4 Ağustos 2019
6. Türkiye’nin ve NATO’nun ilk kadın jet savaş pilotu Leman … Prof.Dr. Fahrettin Öztürk https://haber.aero 21 Aralık 2021
7. https://ankahaber.net MSB, NATO’nun ilk kadın jet pilotu hava pilot albay Leman Bozkurt Altınçekiç’i andı 18.02.2022