Yaşantımız sırasında en çok tutum geliştirdiğimiz konulardan biri biriktirmektir.
Biriktirmenin gerekliliği, etkisi ve sonuçlarının öngörülüp devam edilmesi, tedbir alınması, önlem alınıp alınmayacağına dair karar verilmesini etkileyen unsurların değerlendirilmesi maksadıyla bu derleme hazırlanmıştır.
Biriktirmenin amaçlarından biri libidodur. Freudian teoriye göre insan biriktirdikçe biriktirdiği şeyin yaşamına anlam kattığını düşünüyor. Ertesi gün planladığı bir davranış vardır. Bu durum varlık gerekçesini sürdürme amaçlarından birini teşkil etmektedir. Motivasyon gereği biriktirdiği ürünleri sergiler. Bunlar çok çeşitlidir. Pul koleksiyonundan tutunuz. Para biriktirmeye kadar pek çok ürün söz konusudur. Kumbarada biriktirilen para günün birinde işine yaramakta. Kişi israftan kaçınmayı ve tutumlu olmayı bu yolla öğrenmektedir. Hatta bazen o kadar aşırılığa kayar ki sonunda Molier in cimrisi olunur. Kaybettiği parayı bulamadığında kendini bile suçlar. Adeta bu bir bağımlılıktır. Sağlığını kaybeden varyemez insan bu cimrilik nedeniyle vesayet altına dahi alınmaktadır.
İnsan neye yoğunlaşırsa onu biriktiriyor. Uzman insanlarda mesleki uğraş alanıyla ilgili nesneleri toplamakta, hatta işine yaramadığı halde mesleki aletleri biriktirerek antika eserlere sahip olmaktadır. Bu eserlerin estetik, sanatsal anlamı olabilir(1,2).
Bazı insanların işine yaramadığı, hatta hastalık yapan eşyaları topladığı izlenir. Bazen çöp ev tarzı kokulu mekanda yaşanmaz durumlar da gözlenmektedir. Bazı nesneler radyoaktif içerik nedeniyle kişinin sağlığını bozar. Bazısı silah biriktirir. Bu durum insanlığa karşı suç bile olur.
Biriktiricilik bozukluğu bir ruhsal durum değişikliğidir. Kişi büyük bir sorumluluk yüklendiğinden kişilerarası çatışmalar, düşük evlilik oranları ve sosyal izolasyon gözlenebilir. Duygu biriktiriciliği ile aşk ya da nefret durumuna girilir. Aşka girildiğinde kişi nedensiz mutluluğu artmakta. Nefret duygusu geliştirdiğinde ise nedenli ve gerilimli duygu geliştirilmekte ve buna bağlı hakaretten tutun cinayete kadar devam eden davranış örüntüsünü görebilirsiniz. Biriktirici kişinin evinde düşme riski artmakta, yangın tehlikesi belirginleşmekte, kirliliğin getirdiği mikrobik hastalık yanı sıra, yetersiz ve dengesiz beslenme sorunsalı belirgin hale gelmektedir. İlaçlarını içmemekte. Yaşam alanlarında oluşan dağınıklık, hane halkının günlük yaşam etkinliklerini bozmaktadır. Biriktiricilik yaş artışı nedeniyle karışık hale gelir. Kişi obsesif kompulsif davranış örüntüsü geliştirebilir(3). İlaveten aşırı ve dengesiz beslenme sonucu beden kitle indeksi artmakta kişi obez görünüm kazanmaktadır(4). Bu kişilerin tedavisi gerekebilir(5).
Biriktiricilikle ilgili teoriler şunlardır:
1.Bilişsel davranışçı kuram: Sahip olduğu nesneyi bedeninin bir parçası olarak gören kişiler olabilir. O yüzden bu nesneleri onlardan alma sorunsalı belirgindir.
2. Bağlanma kuramı: Bebekler kendilerine korunma, güven, destek ve duygusal rahatlık hissi veren anne ve anne yerine geçen kişiye bağlanır. Görmediğinde ağlar. Uykuları bozulur. Anne yoksunluğu belirtileri izlenir. Bu duruma velayet kararı veren doktorun özen ve saygı göstermesi beklenir.
Sonuç olarak biriktirici özellik insanı farklı davranış ve tutuma iten bir haldir. Zaman zaman sorarım kendime: Hangi yönden biriktiricisin? Sizde sorar mısınız kendinize: “Biriktiricilikte nereye gidiyorum?”
KAYNAKLAR
1. Bergbom, I and Lepp, M. Visual arts and drawings to communicate and explore authentic life situations, a data collection method in caring science – a hermeneutic perspective. Scandinavian Journal of Caring Sciences 2022: 36 (3) , pp.625-634.
2. Kavalcı, G. Biriktirmenin yolculuğu: Dün, bugün ve yarın biriktiricilik bozukluğu. Pivolka 2019: 9: 32: 16-19. https://elyadal.org/pivolka/32/PiVOLKA_32.pdf#page=16
3. Alkan B Ş (2022). Zihinsel Muhasebe Bağlamında İnsan Psikolojisinin Finansal Kararlar Üzerine Etkisi. Proceeding Book, 64.
4. Silier Y. (2014). Oburluk çağı: Felsefe ve politik-psikoloji denemeleri. Yordam Kitap.
5.Meriçtan A E, Sevi O M. Biriktirme Bozukluğu için Bilişsel Davranışçı Terapi: Sistematik bir Gözden Geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2019; 11/4: 506 518.