Spor, Fransızca’da “del (s) porter”, Latince’de “deportare”, yani kendini eğlendirmek anlamında kullanılır, spor insanı eğlendirir çünkü insan şen şakrak bir varlıktır, içinde bulunduğu etkinliklerin de böyle olmasını ister (Mechikoff ve Estes, 2002). Spor günümüzde sağlık, eğitim ve performans amaçlı yapılır. İnsan hareketinin kültürleşmesine dayalı bağlantısal bütüncüllük içeren bir eylem alanıdır. Nasıl göreceğinizi öğrenirseniz, her şeyin birbiri ile nasıl bağlantılı olduğunu anlarsınız (Kılıç, 2021). Yapmanın bilmek, bilmenin yapmak olduğunu ve her bilme eyleminin bir dünya yarattığını kavrarsınız (Maturana ve Varela, 2015). Olimpiyat kürsüsünde madalya sevinci yaşayan sporcunun kürsüye çıkışına kadar olan sürecin akışı ve Olimpiyat Oyunları fikrini de doğuran bu bağlantısal bütüncüllüktür. Belki de Oyunların küresel kimlik kazanması ve Olimpik düşünüş esnekliğinin ince sanatı olarak işlenmesi de bu nedenledir. Yazının başlığı ve savıyla bağlantılı olarak ChatGPT (2025)’ye soru sorduğumda şu yorumu paylaştı: “Olimpiyat Oyunlarının küresel bir eylem olmasının ana sebebi, onun sadece bir spor organizasyonu olmasının ötesine geçip; evrensel değerleri, uluslararası iş birliğini, kültürel çeşitliliği ve barışı temsil eden bir platform haline gelmesidir.” Demek ki alan yazında konuya ilişkin güzel yazılar var. Bu kısa girişten hareketle yazının devamında, küresel esnekliğin ince sanatı olarak Olimpiyat Oyunlarının ve onun sembolü olan meşalenin dünyayı nasıl değiştirdiğini açıklama çabası içerisinde olunacaktır. Akış, başlıkta geçen kavram sırası ile olacaktır.
Genel anlamda bilişsel esneklik, kısa bir süre içinde çok az bir maliyet ve çabayla değişebilme veya değişime uyum sağlayabilme yeteneği olarak tanımlanır. Bu yazı kapsamında esnekliğin bilişsel boyutu öne çıkar. Bu nedenle bilişsel esnekliğin ne olduğunun bilinmesi konuya daha da açıklık getirebilir. Stevens (2009), “bilişsel esnekliği bireyin belirli koşullara uyum sağlayabilmesi, belirli bir düşünceden bir diğer düşünceye geçebilme becerisi ve bir sorunla karşılaştığında ona çok çeşitli yöntemlerle yaklaşma potansiyeli” olarak ifade eder, Martin ve Rubin (1995) ise bilişsel esnekliği “bir kişinin herhangi bir durumda mevcut seçenekler ve alternatiflerin olduğunu fark etmesi, esnek olma ve duruma uyum sağlama istekliliği ve esnek olma konusunda öz yeterliğe sahip olma” olarak tanımlar (Aktaran: Aslan ve Türk, 2022). Esneklik; diplomasi, imaj ve idealizmin koreografisidir (ChatGPT, 2025). Küresel esneklik, farklı ülkelerin, kültürlerin, ekonomik sistemlerin ve siyasal rejimlerin ortak bir zeminde buluşarak birlikte hareket etme becerisi, Olimpiyat Oyunları da bu becerinin kutlamasıdır. İnce sanat, bir işin ya da davranışın detaylara özen göstererek, zarafetle ve yüksek farkındalıkla yapılmasıdır. Burada güç değil, denge, incelik, duyarlık ve estetik bir yaklaşım vardır. Küresel esnekliğin ince sanatı, dünyadaki çeşitlilik ve belirsizlik ortamında birlikte yaşamanın, uzlaşmanın ve uyum sağlamanın zarif, bilinçli ve ustaca bir şekilde yürütülmesidir. Olimpiyat Oyunları da, farklı kültürleri, politik sistemleri ve ekonomik koşulları bir araya getirerek küresel esnekliğin ince sanatını sergiler. Sporun evrensel dili, ülkeler arasındaki gerilimleri yumuşatırken iş birliği, hoşgörü ve karşılıklı anlayış için esnek bir zemin oluşturur. Böylece Oyunlar, hem ulusal kimlikleri koruyup hem de ortak bir insanlık vizyonu yaratmanın ustaca dengelendiği bir platform hâline gelir (ChatGPT, 2025). Dahası, Olimpiyat Oyunları hem antik çağda hem de modern çağda tarih boyunca toplumsal boyutta derin ve çok yönlü etkiler yaratmıştır. Bunun ilk örnekleri olarak Olimpiyat Oyunlarının Antik Yunan şehir devletleri arasında ortak bir Helen kimliği oluşturması, mükemmellik, onur ve adil rekabet gibi değerleri teşvik etmesi, maneviyat ve mitolojiyle bütünleştirmesi gelir. Modern çağda ise, ulusal gurur ve birlik, katılım için ilham ve kapsayıcılık örnekler arasında sayılabilir.
Olimpiyat Oyunları denince öncelikle akla, spor etkinliği, küresel düzeyde esnekliğin, uyumun ve dayanışmanın zarif bir ifadesi, simgesi ve sahnesi, farklı kültürlerin tek sahnede buluşması, meşale, marş ve bayrak gibi ortak sembollerin birlik hissi oluşturması gelir. Süreklilik, iş birliği, yeni spor dallarının eklenmesi, cinsiyet eşitliğinin sağlanması, pandemi gibi krizlerde uyum sağlanması ve düşman ülkelerin ortak katılımı esnekliğin en güzel örnekleridir. Buradaki etkili sembol Olimpiyat Meşalesi’dir. Bütün bunlar, zorlamadan, doğal bir uyumla diplomasi, kültürel empati ve evrensel değerlerle gerçekleştirilir. Oyunlar önemlidir çünkü (1) dünyanın siyasi, kültürel ve ekolojik olarak parçalandığı bir dönemde, Olimpiyatlar bize sadece nasıl rekabet edileceğini değil, nasıl bir arada yaşanacağını da öğretir, (2) esnekliğin sadece bir beceri olmadığını, medeniyetler için bir hayatta kalma stratejisi olduğunu hatırlatır, (3) meşale ise bize daha da derin bir şey söyler: Dünyayı kurtaracak olan katılık veya güç değil, bölünmelerin ötesine zarafetle, cesaretle ve ilerlemeye devam etme isteğiyle idealleri taşıma anlayışıdır (ChatGPT, 2025).
Olimpiyat Meşalesi Antik Yunan’daki barış ideali olan Ekecheiria’yı hatırlatır, geçmişin bilgeliklerini bugünün yollarına taşır. Temiz ve yüce özleme ulaşma sembolü olarak Olimpiyatların sürekliliğini simgeler. Meşale, açılışda yakılır ve Olimpiyat Oyunlarının sonuna kadar yanmaya devam eder. Olimpiyat meşalesi yalnızca ateşi taşımaz; birlikte yaşayabilme umudunu da taşır, antik değerleri modern dünyaya taşır ve sürdürür, toplumları harekete geçirir ve birbirine bağlar, ilham verici bireyler ve toplumlar yaratır, kolektif hafızayı canlandırır, yol gösterici metafordur, sürdürülebilir umut yaratır ve bir meşaleden daha fazlası ve artık insanlığın ortak hedeflerinin bir sembolüdür (ChatGPT, 2025). Tek bir alev düşünün –Olimpiya’da yakılan, elden ele kıtalar arasında, savaş bölgelerinden, dağlardan, çöllerden, sessiz anıtlardan ve gürültülü şehirlerden taşınan bir alev. Bu sadece bir ateş değil, hareket halindeki bir sembol, geçiş halindeki bir gelenektir. Alev fiziksel olarak hiçbir şeyi değiştirmez; köprüler inşa etmez veya antlaşmalar hazırlamaz. Ancak Olimpiyat Oyunlarının sembolü olarak algıyı değiştirir ve algı eylemden önce gelir (ChatGPT, 2025; IOC, 2025). Her Olimpiyatta meşale, çeşitli ülkelerden, kültürlerden, coğrafyalardan geçerek adeta bir barış ağı örer. Bu geçişler sayesinde, farklılıkları olan toplumlar ortak bir değer etrafında birleşme fırsatı bulur. 2004 Atina Olimpiyat Oyunları Meşalesi bu düşüncenin ilk örneğidir. İlk kez tüm kıtalardan geçerek Atina’ya geldi ve bu, küresel kardeşlik mesajıydı. Meşale taşıyıcıları genellikle başkalarına ilham veren, Olimpik değerleri temsil eden, toplumla güçlü bağları olan, eski veya mevcut sporcular, antrenörler, spor tanıtımcıları, hayır kurumu kurucuları, öğretmenler, arama ve kurtarma görevlileri, öğrenciler, genç sporcular, aktivistler, ünlüler, çeşitlilik ve kapsayıcılığı temsil eden kişiler arasından seçilirler. Meşale, Oyunların dünyaya yansıtmak istediği idealleri temsil eden kişiler arasında elden ele geçer.
Meşale geçişleri ve törenleri, hem yerel hem uluslararası ölçekte ortak duygular yaratır. Bunlar umut, gurur, birliktelik’tir. Özellikle kriz dönemlerinde, meşale bir tür duygusal iyileşme ritüeli haline gelir. Bu anlamda, Tokyo 2020 meşalesi, COVID-19 pandemisi sonrası “yeniden doğuş” temasıyla taşındı. Meşale, taşıyan kişiden kişiye geçerken ışığını kaybetmez ama anlamı çoğalır. Bu, toplumlara paylaşımın ve birlikte üretmenin gücünü öğretir. Düşmanlıkları aşan sembolik buluşmalar sağlar. Bireylere rol model olur, özdeşlik kurdurur. Toplumsal belleği ve kimliği güçlendirir. Nesiller arasında değer aktarımı sağlar. Sonuç olarak, Olimpiyat meşalesi sadece bir spor ritüelinin değil, toplumsal dönüşümün de simgesidir. Her taşıyıcıyla, her durakla, her bakışla şu mesajı verir: “Daha barışçıl, daha birleştirici, daha umutlu bir dünya elden ele taşınarak kurulur.”(ChatGPT, 2025).
Esnekliğin ince sanatı olarak Olimpiyat Oyunları stratejik dayanıklılığı yansıtır. Bu durum bir tür ulusal ve uluslararası rekabet, güç ve meydan okuma sahnesidir. Gelenek ve yenilik, küresel değerler ve yerel çıkarlar, saflık ve politika arasında bir ip üzerinde yürümektedir. Hem antik hem de modern çağda, tarih boyunca toplumlar üzerinde, başta kültür, eğitim, ekonomi, politika ve diplomasi olmak üzere çok yönlü ve derin etkiler bırakmıştır.
Olimpizmin üç değeri mükemmellik, saygı ve dostluktur. Olimpik eğitim, karşılıklı saygıyı öğretir (IOA, 2025). Olimpiyat Oyunlarının küresel kültürel alışverişi ve farkındalığı teşvik etmeye yardımcı olması, sanatsal ve kültürel ifadelere ilham vermesi, küresel bir spor kültürü ile barış, birlik ve mükemmellik ideallerini katalize etmesi nedeniyle, önemli kültürel olgular arasında yer alır. Olimpiyat Oyunları sadece oyunlar değildir, modern ritüel performanslardır. Rekabetçi bir çerçevede küresel işbirliğini somutlaştırırlar. Açılış ve kapanış törenleri, ev sahibi ülkelerin tarihlerini, değerlerini ve yaratıcı kimliklerini ifade etmeleri için bir platformdur. Müzik, dans, kostüm, dil ve sembolizm, milyarlarca izleyiciye bir anlatı oluşturmak için kullanılır. Oyunlar genellikle ulusal gurur dalgasını tetikler. İnsanlar, dünya sahnesinde ortak bir başarı ve görünürlük hissi yaşarlar. Ev sahibi ülkeler Olimpiyatları uluslararası kamuoyunu şekillendirmek için kullanır. Kültürel programlar, sergiler ve medya kampanyaları ülkenin insani, sanatsal ve entelektüel varlıklarını öne çıkarır. Müzeler, performans mekanları ve kamu sanat projeleri genellikle Oyunlar’dan sonra da kalır. Yerel halkı, özellikle gençleri, yaratıcı alanları ve küresel kültürel alışverişi keşfetmeye teşvik eder. Sporcular ve aktivistler küresel sahneyi farkındalık yaratmak için kullanır. Olimpik eğitim programları aracılığıyla okul öğretim programları ve gençlerin spor eğitimini olumlu etkilemesiyle birlikte etik değerleri ve Dürüst Oyun bilincini geliştirir, spor yoluyla aktif ve sağlıklı yaşam alışkanlığı kazandırır, toplumsal dayanışmayı güçlendirir, ayrımcılıkla mücadeleyi ve dopingle mücadele bilincini teşvik eeder. Dahası, Olimpik değerler eğitimi, motivasyon ve ilgi artışı, kültürler arası öğrenme, fiziksel okuryazarlığın teşviki, akademik çalışmaların teşviki, eğitim olanaklarının artması söz konusudur. Kısacası, Olimpik eğitim, yalnızca spor becerilerini değil, aynı zamanda değerler, kültür ve yaşam becerilerini de kazandırır.
Olimpiyat Oyunlarına ev sahipliği yapmak güçlü ekonomik faydalar sağlar. İşgücü ve gönüllüler için bilgi, beceri ve kariyer fırsatları, iş sektörü için küresel bağlantılar ve diplomatik ilişkiler (IOC, 2025) bunların başında gelir. Olimpiyat Oyunlarına ev sahipliği yapmanın olumlu ekonomik etkileri arasında (1) altyapı gelişimi, (2) istihdam yaratma, (3) turizmde artış, (4) küresel tanınırlık ve yatırım yer alır. Ancak, olumlu etkilerin yanında bazı olumsuz etkilerinde olduğu gerçeği de yadsınamaz. Bunlar; (1) yüksek maliyetler ve bütçe aşımları, (2) yerinden edilme ve gentrifikasyon, (3) kısa uzun vadeli borçlar ve (4) oyunlar sonrası ortaya çıkan Beyaz Filler’dir. Beyaz fil ifadesi, tesislerin çok az kullanılması, onarım ve bakımlarının pahalı olması ile gelir üretme potansiyellerinin düşük olması anlamında kullanılır.Planlama eksikliği, ürünlerin yerel ihtiyaçlara uygun olmaması, yüksek bakım maliyeti ve kamu kaynaklarının israfı Beyaz Fil yaratır. Yatırımları Beyaz Fil olmaktan kurtarmak için etkili planlama, halkın katılımı ve uzun vadeli kullanım stratejileri gereklidir.
Olimpiyat Oyunları ulusları bir araya getirerek ve sporcular arasındaki bağlantıları güçlendirerek küresel diplomasi için bir platform görevi görür. Siyasi liderlerin diplomatik diyaloga girmeleri ve ilişkiler kurmaları için bir fırsat sağlar. Çatışmaların yaşandığı bölgelerde barış ve uzlaşmanın teşvik edilmesinde önemli bir rol oynar (Yellowbrick, 2025). Örneğin, Antik Yunan’da Oyunlar Olimpiyat Ateşkesi’ni uygulayarak oyunlar sırasında savaşların durmasını ve barışı teşvik etmiştir. Modern zamanda ise, ABD ve Çin arasındaki Ping-Pong diplomasisi gibi, yumuşak güç ve diplomasi için bir platform olarak kullanılmaktadır.
Sonuçta,
- Olimpiyat Oyunları sadece spor etkinliklerine ev sahipliği yapmakla kalmaz, hikayelere de ev sahipliği yapar, kimlikleri yeniden şekillendirir, kültürel diyalogları başlatır. Esnek ama kararlı, ruh olarak yerel ama küresel ve her zaman ateşi aktarmaya hazırdır. Ev sahibi ülke için, dünyaya kim olduklarını anlatmak ve kim olmak istediklerini yeniden hayal etmek için nadir bir fırsattır.
- Meşale metaforiktir, insanlığın olanaklarının yanan sembolüdür, sınırlar ve inançlar ötesinde elden ele geçer.
- Her yarışma sporcuya, antrenöre ve spor yöneticisine çok şey kazandırır çünkü spordaki bütüncül başarının zirve noktası Olimpiyat Oyunlarıdır.
- Organizasyon planlı, sürdürülebilir anlayışla ve halkın desteği ile yapılırsa güçlü ekonomik, politik ve diplomatik etkiler yaratır. Bu nedenle, Olimpik eğitimin toplumsal yapının bir parçası haline gelerek ve toplumun spor kültüründen beslenerek esnek katılım alanı yaratabiliyor olması gerekir. İşte o zaman “Küresel esnekliğin ince sanatı olarak Olimpiyat Oyunları ve onun meşalesi mükemmellik, saygı ve dostluk değerlerinin ışığında daha barışçıl, daha birleştirici, daha umutlu bir dünya yaratabilir.
Yararlanılan Kaynaklar
- Aslan, Ş. & Türk, F. (2022). Bilişsel Esneklik ve Psikolojik Esneklik Kavramlarının Karşılaştırılması. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14(1), 119-130.
- ChatGPT (2025). 02 Ağustos günü yazının başlığına ilişkin olarak ChatGPT’ye sorulan soruya verilen yanıttan alıntıdır (Soru: Küresel Esnekliğin İnce Sanatı Olarak Olimpiyat Oyunları: Bir Meşale Dünyayı Nasıl Değiştirir?).
- IOA (International Olympic Academy). (2025). Olympic Values – Excellence, Respect and Friendship (https://www.olympics.com/ioc/olympic-values. 02.08.2025 tarihinde alıntılanmıştır).
- IOC (International Olympic Committee. (2025). Olympic Games Paris 2024. Paris 2024 Torch. (https://www.olympics.com/en/olympic-games/paris-2024/torch-relay. 02.08. 2025 tarihinde alıntılanmıştır).
- Kılıç, T. (2021). Yeni Bilim: Bağlantısallık Yeni Kültür: Yaşamdaşlık. Ayrıntı Yayınları.
- Maturana, H.R. & Varela, F.G. (2015). Bilgi Ağacı: İnsan Anlayışının Biyolojik Temelleri. Metis Yayınları.
- Mechikoff, A.R. & Estes, S. (2002). A History and Philosophy of Sport and Physical Education: From Ancient Civilizations to the Modern World. McGraw-Hill.
- Yellowbrick. (2025). The Impact of Olympics on Global Diplomacy (https://www.yellowbrick.co/blog/sports/the-impact-of-olympics-on-global-diplomacy#:~:text=Furthermore%2C%20the%20Olympics%20have%20been,held%20in%20PyeongChang%2C%20South%20Korea. 02.08.2025 tarihinde alıntılanmıştır).
Not: Bu yazı, Sporyayınevi’nin düzenlemiş olduğu “Spor Söyleşileri” kapsamında 19.07.2025 tarihinde gerçekleştirilen sunum içeriğinden üretilmiştir.