Liyakatin birçok tanımı yapılabilir. Bir şeyi yapabilme gücü olmak, bir görevi hak etmek gibi tanımları kapsar. Arapça kökenli bir kelime olup layık, uygun ve yeterli anlamına gelir. Bir diğer anlamı da yetenektir. Batı dillerinde “merit” kelimesi liyakat anlamında kullanılmaktadır. Bu yazıda ise liyakatın özellikle sağlıkta kullanılmasının önemini vurgulamak istedim.
Türk sağlık sisteminde son zamanlarda iyileştirmeler olmasına rağmen, günümüzde hala liyakat ilkesine uyulmamasının sonucunda çok büyük sıkıntılar yaşanmaktadır. Özelikle hastaneler, üniversiteler ve diğer sağlık kuruluşlarında yönetimlerin, tepeden başlayarak en alt kademeye kadar, liyakat ilkesine uymaması sonucu birçok sıkıntıyla karşılaşılmaktadır. Oysa liyakat ilkesi kural haline getirilse ve görevde yükselmeler düzgün kriterlerle saptansa, birçok problemin üstesinden daha kolay gelinecektir.
Liyakat konusunda söylenmiş birçok atasözü ve özlü söz bulunmaktadır. Peygamberimiz Hz. Muhammed “iş ehline verilmezse kıyamet yaklaşmış demektir” diyerek liyakatın önemini 1500 yıl önce vurgulamıştır. Ünlü şair W. Shakespeare de “liyakat olmadan kazanılan, müstahak olmadan kaybedilir” sözüyle liyakatın önemini vurgulamıştır.
Sağlıkta görevde yükselmeleri birtakım ahpap-çavuş ilişkileri ile yaparsak dünyada bilimsel alanda bir yerlere gelmemiz de hayal olur. Ülkemizin her alanında önemli ve kronik bir problem olan liyakat ilkesi, sağlıkta iyice unutulmuş durumdadır. Başhekim, başhemşire, öğretim üyesi atamaları, öğretim görevlisi, doçent ve profesör atamaları ve yükselmeleri liyakata göre atanırsa eminim ki sağlıktaki birçok problemi çözeceğiz. Oysa görev hak edene verilse ve görevde yükselmeler liyakat ilkesine göre yapılsa sonuçlarından faydalanacak ilk insanlar ülkeyi yöneten siyasetçiler olur. Ünlü filozof Eflatun “iktidar, iktidara düşkün olmayan ve iktidardan gelecek yararlara ihtiyacı bulunmayanlara verilmelidir” demiştir. Atalarımız boşuna “at binenin, kılıç kuşananın: Her şey, onu gereği gibi kullanmasını bilene yakışır” demişler. Bu da gösteriyor ki, liyakatı hepimiz kendimize ilke edinmeliyiz.
Sonuç olarak, liyakat bir toplumun gelişmişliğini, demokrasisini ve başarısını gösterir. Sağlıkta liyakat ise toplumun bilimsel alanda gelişimine en fazla katkı sağlayacak ilkedir.