Çok Uzaklardan, Ders Alınacak Bir Gelişmişlik Öyküsü

Arkadaşlar, bu yazımda sizlerle çok uzaklardan, Taiwan’dan bir gelişmişlik öyküsünü paylaşacağım. Halen günümüzde, teknolojinin çoğunluğunu, yarı iletken teknolojiler oluşturuyor. Anlatcağım da, bir teknoloji devi TSMC’nin (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company)  ibret alınacak öyküsü. TSMC, dünyanın en  önemli ve en stratejik şirketlerinden biri. Apple, Nvidia ve AMD gibi çok büyük şirketlerin tamamı, ona muhtaç durumdalar.

Olayın kahramanı olan Morris Chang, 1931 doğumlu bir Çin’li. Ailesiyle 1948 de önce Hong Hong’a, daha sonra mühendislik okumak için, ABD’de Harvard ve MIT ye geçiyor.  Çalıştığı Texas Instruments’ firmasında çok başarılı bulunarak, yarı iletken üretiminden sorumlu başkan yardımcılığına kadar yükseliyor. Sonra ne olmuşsa olmuş, birden şirkette pasif göreve alınıyor. Bunu çokları onun Çin kökenli olmasına bağlıyorlar. Ardından, General Instruments firmasına geçiyor.

1980 li yıllarda, Taiwan hükümeti, ülkelerinin, dünyada ‘yarı iletken’ devi olmasını istemekte! Ancak ülkede, üretim ve patent sorunları var, Morris Chang, Taiwan hükümetinden, bilgilerini ve üretimlerini ülkelerinde yapması için davet alıyor! O yıllarda yarı iletken üreticileri, Intel, Motorola ve Texas Instruments gibi firmalarda, maliyetler oldukça yüksek, İşleri yoğun olan bu fabrikaların, başka şirketler için çip üretmeleri de pek mümkün görülmüyor.

Taiwan, Morris Chang’ın liderliğinde, ülkelerinde, bir tesis kurarak,  üretime başlıyor. Dikkat edin, yıl 1987. Nvidia’nın, gpu ları üreteceği bir fabrikası yok. AMD, fabrikalarını kapatıp, taşeronlarla çalışmakta. Intel bile 7 nm üretim süreci işlemcilerini TSMC de ürettirmeye başlıyor. Yıllar içine TSMC gelişerek, 5 nm işlemcilerde ve üretim teknolojilerinde, ‘bir dünya devi’ haline geliyor. (https://www.investopedia.com/articles/markets/012216/worlds-top-10-semiconductor-companies-tsmintc.asp)

Çip üreten firmalar, ABD için, son son derece önemli olduklarından, Amerikalılar, TSMC ve Samsung gibi firmalardan, üretim tesislerinin en azından bir kısmını, ülkelerine kaydırılmalarını istiyorlar. Zira olası bir Çin-Taiwan-Kore savaşında ilk vurulacak olan stratejik tesisler bunlar.

Bu alanda TMSC ABD, Arizona’da, 12 milyar dolarlık yatırımla, 2024 üretime geçecek olan  ilk fabrikasını kurmaya başladı bile. Sırada, Almanya var. Zira, Taiwan Çin ilişkileri gittikçe gerilmekte ve bu fabrikalar, dünyanın en stratejik tesisleri.

Bir ülke düşünün, daha 1983 te, bir vizyon ortaya koyuyor. Yarı iletken üretiminde lider olmak istiyoruz diyorlar. Bir vizyoner adam geliyor.  52 yaşında, Çin’li bir mühendis, Amerika’da, erkenden emekli edilmeye çalışılmış. Tek bir hamleyle, üretim hatlarını kurarak, ülkesini global liderler arasına sokuvermiş. Yıllık, 56.8 milyar dolarlık gelire ulaşmış, 456 milyar dolar değeri olan, dev bir şirketten bahsediyoruz. 

Nihayet, Temmuz, 2022 de, ABD Senatosu’ndan beklenen çip üretimi adımı geldi. ABD Senatosu, teknoloji alanında Çin, Kore ve Taiwan ile daha iyi rekabet etme amacıyla, çip üretimine 280 milyar dolarlık bütçe ayıran yasa tasarısını onayladı. ABD Senatosu, kendi yerel çip imalat endüstrisini desteklemek ve ülkenin küresel ekonomideki teknolojik üstünlüğünü korumayı amaçlayan bilimsel araştırmalara on milyarlarca dolar sağlamasını da kapsayan bu devasa yasa tasarısını artık hayata geçiriyor..

Çin’e karşı ABD’nin imalat ve teknolojik üstünlüğünü oluşturmayı amaçlayan tasarının Senatoda onaylanmasının ardından açıklama yapan, ABD Başkanı Joe Biden, tasarının “arabalardan bulaşık makinelerine kadar her şeyin fiyatlarını düşüreceğini” ifade ederek, “bu, daha esnek Amerikan tedarik zinciri olacağı anlamına gelecek, Amerikan tüketicileri ve ulusal güvenlik için ihtiyaç duyduğumuz kritik teknolojiler için yabancı ülkelere asla bağımlı olmayacağız” dedi. Yasa tasarısıyla, ABD’nin askeri donanım ve diğer endüstrilerde, Çin ve diğer küresel güçler tarafından üretilen çiplere olan bağımlılığının azaltılması hedefleniyor. Yerel yarı iletken üretiminin artırılmasına yönelik olarak hazırlanan bu yasa tasarısı ile, üretimde aksamaya neden olan çip kıtlığının da hafifletileceği öngörülüyor.

Tasarı, yarı iletken üretimi için ABD’de çip üreten şirketlere 52 milyar dolar, Ulusal Bilim Vakfı’na (NSF) 81 milyar dolar desteğin sağlanmasının yanı sıra, yarı iletken fabrikalarının kurulumunu teşvik etmek üzere yüzde 25’lik vergi indirimini de içeriyor.

Kısaca sizlere öyküsünü anlattığım Taiwan’lı TSMC, kuruluşundan gelişimine kadar, kemdisinden pek çok dersler alınacak, olağanüstü başarılı bir şirket.  Halen, dünyanın en büyük şirketleri arasında, 11. sırada yer alıyor! (Bk, dünyanın en büyük 100 şirketi: https://www.visualcapitalist.com/the-top-100-companies-of-the-world-the-u-s-vs-everyone-else/)

Açın TV kanallarını, açın gazeteleri ya da  interneti, görün, bakın, dünya nelerle, biz ise nelerle uğraşıyoruz. Bakın da, ‘Üsküdar’da sabah olmuş, benim bundan niye haberim olmamış’ diye hayıflanmayın arkadaşlar.