İklim Krizi ve Wellbeing (İyilik Hali): Tükenen Dünyada Artan Kaygılar

15

Dünyamız değişiyor. Sadece fiziksel olarak değil, ruhsal olarak da. 2024 yılı, iklim değişikliğinin etkilerinin en net görüldüğü yıl olarak tarihe geçerken, aynı zamanda bu değişimin insan wellbeing’i üzerindeki derin etkilerini de gözler önüne serdi. Peki, tükenen kaynaklar ve artan felaketler karşısında iyilik halimizi nasıl koruyabiliriz?

Rakamlarla İklim Krizi: 2024’ün Acı Bilançosu

NOAA’nın verilerine göre, 2024 yılında sadece Amerika’da 27 ayrı iklim felaketi yaşandı ve her biri 1 milyar doların üzerinde hasara neden oldu. Bu felaketler toplamda 568 kişinin ölümüne yol açtı ve 182.7 milyar dolarlık zarara neden oldu.

Munich Re’nin raporuna göre, küresel çapta doğal afetler 2024’te 320 milyar dolarlık hasara yol açtı. Daha da çarpıcı olan ise, 2024’ün sanayi öncesi döneme göre ortalama 1.5°C daha sıcak olmasıyla rekor kıran ilk yıl olması.

Bu sadece sayılar değil. Her rakamın arkasında, hayatları alt üst olan milyonlarca insan hikayesi var.

Görünmeyen Yara: İklim Değişikliğinin İyi Olma Halimiz Üzerindeki Etkisi

Doğrudan Etkiler: Travma ve Akut Stres

Nature dergisinde yayınlanan araştırmalar, iklim değişikliğinin iyi olma halimiz üzerindeki etkilerinin artık yadsınamaz olduğunu gösteriyor. Kasırgalar, seller, kuraklık ve yangınlar sadece fiziksel hasara yol açmıyor; aynı zamanda travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), depresyon, anksiyete ve madde bağımlılığı gibi uzun vadeli sorunlara da neden oluyor.

Bir 2018 araştırması, Amerika ve Meksika’da aylık ortalama sıcaklıkta 1°C’lik artışın intihar oranlarını Amerika’da %0.7, Meksika’da %2.1 artırdığını gösterdi. Araştırmacılar, iklim değişikliğine karşı önlem alınmazsa 2050 yılına kadar bu iki ülkede 9.000-40.000 ek intihar vakası yaşanabileceğini öngörüyor.

Dolaylı Etkiler: Yaşam Tarzının Değişmesi

İklim değişikliği sadece doğa kaynaklı afetlerle sınırlı değil. Yükselen deniz seviyeleri, değişen tarım koşulları, su kıtlığı ve zorunlu göçler de ruh sağlığını derinden etkiliyor. Geçim kaynaklarının kaybı, toplumsal yapının çözülmesi ve gıda güvensizliği gibi faktörler, özellikle savunmasız grupları daha fazla etkiliyor.

Yeni Kavramlar: Eco-Anxiety ve Solastalgia

Eco-Anxiety: İklim Kaygısı

2021’de yapılan kapsamlı bir araştırma, 10 ülkeden 10.000 çocuk ve genç üzerinde yürütüldü. Sonuçlar şaşırtıcıydı: Katılımcıların %45’inden fazlası iklim değişikliği endişesinin yeme, çalışma, uyku gibi günlük yaşam aktivitelerini olumsuz etkilediğini belirtti.

Eco-anxiety (ekolojik kaygı), iklim değişikliği ve çevre tahribatı karşısında hissedilen kronik korku ve endişe durumu. Bu durum özellikle gençlerde yaygın:

• %75’i geleceğin korkutucu olduğunu düşünüyor
• %56’sı insanlığın mahvolduğunu hissediyor
• Hükümetlerinin yetersiz kaldığını düşünenler daha fazla eco-distress yaşıyor

Solastalgia: Çevresel Kayıp Acısı

Nature Climate Change’de yayınlanan araştırma, “solastalgia” kavramını tanımlıyor: Sevilen doğal alanların, türlerin ve ekosistemlerin kaybı karşısında hissedilen derin üzüntü ve yas.

Kenya’dan çiftçi Laureen Wamaitha’nın deneyimi bu durumu özetliyor: “Altı yıl boyunca tarlalarımın bereketli olacağını umdum. Her yıl kuraklığın mahsulları kuruttuğunu, sonra da sellerin süpürüp götürdüğünü gördüm. Bu sürekli umut-hayal kırıklığı döngüsü beni sürekli kaygılı bıraktı.”

Savunmasız Gruplar: Eşitsizliğin Derinleşmesi

Gençlerde Gelecek Kaygısı: Araştırmalar gösteriyor ki, iklim değişikliğinin wellbeing üzerindeki en büyük yükü gençler taşıyor. Onlar, büyük ölçüde önceki nesillerin neden olduğu bir krizi miras alıyor.

Kadınlarda Çifte Yük: Kadınlar, iklim değişikliği sonrası depresyon ve anksiyete açısından erkeklere göre %60 daha yüksek risk taşıyor. Bu durum, toplumsal cinsiyet rollerinin getirdiği ek sorumluluklar ve kaynaklara erişimdeki eşitsizliklerle ilişkili.

Dezavantajlı Topluluklar: Düşük gelirli topluluklar, azınlıklar, yaşlılar ve engelli bireyler iklim değişikliğinin wellbeing etkilerinden en fazla etkilenen gruplar. Bu gruplar genellikle:

• Daha az kaynaklara sahip
• Afetlere karşı daha savunmasız
• İyileşme süreçlerinde daha fazla zorluk yaşıyor

Başa Çıkma Stratejileri: Umuttan Eyleme

Bireysel Düzeyde

Farkındalık ve Kabul:

• İklim kaygısının normal bir tepki olduğunu kabul etmek
• Duygularını ifade etmek ve paylaşmak
• Mindfulness ve meditasyon teknikleri
• Wellbeing uzmanlarından destek

Eylem Odaklı Yaklaşım:

• Küçük ama anlamlı çevre dostu davranışlar
• Toplumsal aktivizme katılım
• Yerel çevre projelerine destek

Toplumsal Düzeyde

Toplumsal Dayanışma:

• Güçlü sosyal bağlar kurma
• Toplum temelli destek ağları oluşturma
• Kolektif eylem ve aktivizm

Profesyonel Destek:

• İklim-bilinçli terapi yaklaşımları
• Grup terapisi ve destek grupları
• Kademeli bakım modelleri

Teknoloji ve Yenilikçi Yaklaşımlar

Dijital Mental Sağlık

• Uzaktan terapi hizmetleri
• Mobil uygulamalar ile öz-bakım desteği
• Yapay zeka destekli risk değerlendirmesi

Sosyal Medya İzleme

Columbia Üniversitesi’nin araştırması, Twitter verilerini analiz ederek iklim olayları sırasında olumsuz duyguların arttığını gösterdi. Bu tür izleme sistemleri, erken müdahale için önemli fırsatlar sunuyor.

Umuttan Eyleme: Eco-Hope Kavramı

Frontiers in Psychiatry’de yayınlanan araştırma, eco-anxiety’den eco-hope’a geçişin önemini vurguluyor. Eco-hope, iklim krizi karşısında umut ve eylem odaklı bir yaklaşım:

• Kolektif Eylem: Bireysel çaresizlik yerine toplumsal hareket
• Çözüm Odaklılık: Sorunlara odaklanmak yerine çözümlere yönelme
• Gelecek Vizyonu: Sürdürülebilir bir gelecek için çalışma

Sonuç Olarak; Krizden Fırsata

İklim değişikliği ve wellbeing arasındaki ilişki karmaşık ve çok boyutlu. Ancak bu kriz aynı zamanda daha dayanıklı, daha adil ve daha sürdürülebilir toplumlar inşa etme fırsatı da sunuyor.

Temel İlkeler:

1. Farkındalık: İklim kaygısının normal olduğunu kabul etmek
2. Dayanışma: Güçlü sosyal bağlar kurmak
3. Eylem: Bireysel ve kolektif harekete geçmek
4. Umut: Geleceğe dair pozitif vizyon geliştirmek
5. Adalet: Savunmasız grupları korumak

İklim krizi karşısında wellbeing’imizi korumak, sadece bireysel bir sorumluluk değil; toplumsal bir görev. Bu mücadelede kimse yalnız değil. Birlikte, daha sağlıklı bir gezegen ve daha sağlıklı toplumlar için çalışabiliriz.

Çünkü unutmayalım: İklim değişikliği gerçek, etkileri ciddi, ama umut da gerçek. Ve eylem, umudun en güçlü ifadesi.

#İklimdeğişikliği #Wellbeing ##EkolojikKeder #ÇevreselStres #Afet #KrizSonrasıDestek #ToplumSağlığı #Sürdürülebilirİyileşme