Hiç düşündünüz mü, insan ilişkilerinin de bir mühendisliği olabilir mi?
İlk anda tuhaf geliyor kulağa. “Mühendislik” deyince aklımıza köprüler, binalar, makineler geliyor. Ama ya dostluklarımız, aile bağlarımız, iş hayatındaki ilişkilerimiz de aynı hassasiyetle kurulmak zorundaysa?
Bir bilgeye sormuşlar: “Mutlu evliliğin sırrı nedir?”
Bilge gülümsemiş: “İki şeyi bilmek: Konuşmayı ve susmayı.”
Kulağa basit geliyor ama aslında büyük bir mühendislik var bu sözün altında: Dengeyi bilmek.
Acar Baltaş, “Hayalini Yorganına Göre Uzat” kitabında bu dengeyi şu benzetmeyle anlatır:
“Nasıl inşaat, fizik, kimya mühendislikleri varsa, insan ilişkilerinin de bir mühendisliği vardır. Nasıl mühendis olmayanların yaptığı evlerde de yaşanabiliyorsa, insan ilişkileri mühendisliğinin kurallarından habersiz olanlar da iyi arkadaş, iyi eş, iyi çalışan, iyi yönetici olabilir. Ancak mühendis olmayanların yaptığı evlerin orta şiddette bir depremde yerle bir olması gibi insan ilişkileri mühendisliği kurallarını bilmeyenlerin ilişkileri de bir zorlama ve çatışma ile yerler bir olur.”
MÜHENDİSLİK MANTIĞIYLA İLİŞKİLER
Bir mühendis köprü yaparken zemini kontrol eder, malzemeyi seçer, olası fırtınaları hesaplar. İletişimde de aynı kurallar geçerlidir:
- Zemin: Önce kendini tanımak. “Ben kimim, neye ihtiyacım var?” sorularına dürüstçe yanıt aramak.
- Malzeme: Sözcükler, ses tonu, beden dili. Yanlış seçilmiş bir kelime, paslı bir çivi gibidir; tutmaz, kırar.
- Statik hesap: Empati, sabır ve kriz yönetimi… İlişkiyi ayakta tutacak hesaplamalar bunlardır.
- Bakım-onarım: İlişkileri düzenli beslemek, ilgiyi ihmal etmemek. Bakımsız bırakılan bina gibi, ihmal edilen ilişkiler de çöker.
Mevlânâ’nın dediği gibi:
“Söz, ağızdaki kilittir. Açılırsa ya gönül yapar ya gönül yıkar.”
GÜNLÜK HAYATTA İLETİŞİM SORUNLARI
Öyle değil mi?
Örneğin komşulukta: Bir çöp saati tartışması, bir park yeri meselesi ya da yüksek sesli bir televizyon… Küçük bir olay, yanlış iletişimle büyük bir kavgaya dönüşebilir. Basit bir empati ya da açık konuşma huzuru korumaya yeter.
Örneğin işyerinde: Geç teslim edilen bir rapor, toplantıda sözünün kesilmesi, yöneticinin belirsiz talimatları… Çoğu kriz kötü niyetten değil, iletişim eksikliğinden çıkar. Açık ifade ve saygılı dinleme iş ortamını bambaşka hale getirir.
Örneğin ailede: Boşanmaların en önemli nedenlerinden biri iletişimsizlik. Eşler birbirini dinlemiyor, duygularını saklıyor, kırgınlıklarını konuşamıyor. Sağlam bir aileyi ayakta tutan şey ekonomik güç değil, sağlıklı iletişimdir.
İLETİŞİM BECERİLERİNİN GÜCÜ
Peki bu mühendisliğin araçları nelerdir? Şöyle bir düşünelim:
- Dinleme = Zemin Etüdü – Zemini incelemeden bina yapılmaz; dinlemeden ilişki kurulmaz.
- Açık ifade = Sağlam malzeme – Muğlak söz, içine kum katılmış beton gibidir.
- Empati = Statik hesap – Köprünün ne kadar yük taşıyacağını bilmek gibidir.
- Duygu yönetimi = Deprem yönetmeliği – Öfke ve panik küçük tartışmaları yıkıcı hale getirir.
- Netlik = Proje çizimi – Plan olmadan bina olmaz; netlik olmadan ilişki yürümez.
- Sabır = Temelin derinliği – Derin temel sağlamlığı artırır; sabır da ilişkiyi kökleştirir.
- Sorumluluk almak = Taşıyıcı kolonlar – Herkes payını üstlenmezse yapı çöker.
- Esneklik = Mimari elastikiyet – Dayanıklı yapılar sarsıntıya uyum sağlar; ilişkiler de öyle.
- Saygı = İzolasyon malzemesi – Gürültüyü ve çatışmayı yumuşatır.
- Geri bildirim = Düzenli bakım – Küçük çatlaklar zamanında onarılmazsa büyür.
NEDEN HEPİMİZE LAZIM?
Sanıyorum şu soruyu artık hepimizin kendine sorması gerekiyor:
Depreme dayanıklı binalar istiyoruz da, ilişkilerimizi küçük bir sarsıntıya dayanıklı kılmak için ne yapıyoruz?
Komşulukta huzuru korumak için empati ve sabır,
İşyerinde verimliliği artırmak için netlik ve saygı,
Ailede sevgiyi sürdürmek için açık ve sağlıklı iletişim mümkün mü?
Sorunların çoğu kötü niyetten değil, kötü iletişimden doğuyor.
Yanlış bir kelime, eksik bir dinleme, zamanında yapılmayan bir açıklama…
En sağlam görünen ilişkileri bile sarsabiliyor.
İşte bu yüzden iletişimin mühendisliği hepimize lazım.
Günlük hayatın her alanında; komşulukta, işte, ailede, bizi ayakta tutan şey, güvenle kurulmuş sağlam iletişim köprüleri değil mi?
SAĞLAM İLİŞKİLER TESADÜF DEĞİLDİR
Evet, iletişimin de mühendisliği olur!
Çünkü sağlam ilişkiler rastlantıya değil, bilinçli bir emeğe dayanır.
Bir binayı mühendislik bilinciyle yaparız.
Aynı bilinci ilişkilerimize de katmazsak, küçük bir depremde nasıl bina yıkılıyorsa, küçük bir tartışmada da ilişkiler çöker.
Bunun için biraz farkındalık, biraz beceri, biraz da emek gerekir.
Sağlıklı, güçlü ve sürdürülebilir bir hayatın, ailenin, toplumun ve dünyanın mühendislik formülü budur.
Aslında hepimizin bir “iletişim mühendisliği” bilincine ihtiyacı yok mu?
Ne dersiniz?
Prof. Dr. Erkan YÜKSEL